Mülteciler ve Çalışma Hayatı
20/06/2019
Dünyada 68,5 milyon kişi küresel çapta yerinden edilmiştir. Bunların 40 milyonu ülke içinde yerinden edilmiş, 25,4 milyonu mülteci, 3,1 milyon sığınmacıdır. Küresel olarak mültecilerin %57 sinin geldiği üç ülke Güney Sudan, Afganistan ve Suriye'dir.
Göç İdaresi’nin rakamlarına göre geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin sayısı 3 milyon 635 bin 841 kişidir. Çatışma, şiddet ve zulüm sebebiyle zorla yerinden edilen kişilerin sayısı küresel çapta artarken; Türkiye dünyada en fazla sayıda mülteciye ev sahipliği yapan ülkedir. Türkiye ayrıca 365 bin’den fazla diğer uyruklardan kişiye de ev sahipliği yapmaktadır. 2
Suriye’den gelen mülteciler ile birlikte geniş ölçekli, uzun süren ve karmaşık insani krizlerden biri yaşanmaktadır. Suriyeli mültecilerin yarıya yakını 18 yaşın üzerindedir. Yasal çalışma yaş dilimindeki 15-64 yaş aralığındakiler ise 2.5 milyona yakındır. Bu kesimde yer alanlar çalışma ihtiyacı içindedir. Bu kişilerin önemli bir bölümü, yaşadıkları kentin özelliklerine göre, emek-yoğun ve ağırlıklı olarak vasıfsız işlerde çalışmaktadır. Çalışmanın yoğunlaştığı sektörler, mevsimlik işler olan tarım ve hayvancılık başta olmak üzere, inşaat, tekstil ve hizmettir. Çalışma ihtiyacı duyanlar ve çalışanlar sadece kamp dışında yaşayan Suriyeliler değildir. Kamplarda yaşayanların da günlük izinlerle özellikle tarımda çalıştığı bilinmektedir. Çocuk yaşta çok sayıda Suriyeli ağır koşullarda çalışmaktadır. Suriyeli mülteci kadınların bir bölümü tarımda ve hizmet sektöründe istihdam edilmekteyken, bir bölümünün de eve iş alarak gelir elde etmeye çalıştığı görülmektedir.
Suriyeli mülteciler ülkemizde ucuz emek olarak görülmekte ve bu durum bir yandan çalışma barışını bozarken bir yandan da Suriyeli işçilerin insanlık dışı sömürülmelerine neden olmaktadır. Çünkü Suriyeli işçilerin insan onuruna yaraşır çalışma koşulları ile ilgili olanakları ve seslerini yükseltme imkanları kısıtlıdır.
Türkiye’deki Suriyeli Mültecilerin İstihdamının Hukukî Boyutu
2013 tarihli 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 91. Maddesi çerçevesinde tanımlanan geçici koruma maddesine dayanılarak hazırlanan Suriyelilere çalışma hakkı tanıyan Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik ile Suriyelilerin çalışma izni ve istihdam kotası düzenlenmiştir.
Suriyeli İşçilerin Büyük Çoğunluğu Kayıtdışı ve Güvencesiz Çalışıyor
CİMER’in açıklamasına göre , Ocak 2016 ile Eylül 2018 tarihleri arasında Suriye uyruklu yabancılara ilişkin çalışma iznine başvuran 41 bin 343 kişiden, 27 bin 930’una çalışma izni verildiği belirtildi. Çalışma çağı ve ihtiyacındaki Suriyeli nüfusun büyüklüğü düşünüldüğünde karşımızda duran sorunun vehameti ortadadır.
Suriyelilerin ucuz işgücü olarak istihdam edilmeleri ekonomik kriz ile birlikte yoğrulan kayıtdışı çalışma; çalışma koşullarının kötüleşmesine ve ücretler başta olmak üzere aşağıya doğru çekilmesine neden olmaktadır.
Bu yaşanan durumun engellenmesi için kayıt dışı çalışmayı önleyici tedbirler alınması ve kayıtlı çalışan Suriyeli işçilerin sendikalara üye olması büyük önem taşımaktadır.
Suriyeli İşçilerin Yaşadığı Sorunlar: Düşük Ücretler
Suriyeli mülteciler, daha ağır işleri yapmalarına ve işyerinde daha uzun süre kalmalarına rağmen en düşük ücreti almaktadır. Ücret farklılığı yapılan işe göre değişmektedir. Vasıfsız işlerde ücret düşüklüğü önemli farklara ulaşırken, vasıflı işlerde yerli işçiye daha yakın olmaktadır.
Çalışma Süreleri
Yapılan saha çalışmalarında Suriyeli işçiler için en düşük çalışma süresi 11 saat olarak belirtilirken, en fazla 16 saat çalışan Suriyeliye de rastlanmıştır. Görüşülen Suriyelilerin verdiği bilgilere göre, ortalama çalışma süresinin günlük 12,4 saat olduğu saptanmıştır. 3
Ayrımcılık
Suriyelilerin çalışma yaşamında karşılaştığı sorunlardan birisi de ayrımcılıktır. Birçok işyerinde, Suriyelilere daha olumsuz davranılmakta, Suriyeliler zaman zaman hakaret ve aşağılamayla karşılaşmaktadır. Ayrıca yoğun işsizlik ortamında Suriyeli işçiler ücretleri düşürdüğü ve rakip olarak görüldüğü için ırkçı yaklaşımlara maruz kalmaktadır.
Ödenmeyen Ücretler
Ücretlerinin ödenmemesi Suriyeli işçilerin yaşadığı en önemli sorunlar arasındadır. İşverenlerin, bir sorun yaşadıklarında hangi makama şikâyet edeceklerini, haklarını nerede arayacaklarını bilememeleri ve en önemlisi kayıt dışı çalışmaları gibi nedenlerle Suriyelilerin ücretlerini ödememeleri yaygın davranışlardan biridir.
İşçi Sağlığı ve Güvenliği
Suriyelilerin daha önce sanayi işyerlerinde çalışmamış ve tecrübesiz kişiler olmaları, işe uyum sürecinin daha uzun olması, bulundukları ülkenin dilini iyi bilmemeleri, ayrıca tehlikeli işlerde daha çok çalıştırılmaları ve günlük çalışma sürelerinin yerli işçilere göre daha uzun olması gibi nedenlerden dolayı iş kazalarına daha fazla maruz kalıyorlar. İşçi sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi raporuna göre 2018 yılında 110 mülteci ve göçmen işçi yaşamını yitirmiştir.
