İşe Bağlı Hastalıklar Dosyası - 3

02/02/2020

Türkiye’de Meslek Hastalıkları Süreçlerine İlişkin Sorunlar ve Sık Görülen Meslek Hastalıkları

İşe bağlı hastalıklar işçi sağlığı ve güvenliğinin en önemli boyutu olmasına rağmen, en az görünen boyutudur. Türkiye’de yasal olarak işe bağlı hastalıkların yalnız meslek hastalığı tanımı içerisinde yer alabilecekler teşhis edilmeye çalışılmakta ve kayıt altına alınmaktadır. Bu kayıtların tanı-teşhis ve tedavi sürecinin uzunluğu ve işçi için zorluğu başka bir sorunlu alandır. 

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) gibi uluslararası örgütlerin referans aldığı bilimsel çalışmalara ve Türkiye’nin de dahil olduğu Avrupa bölgesindeki kimi ülkelerde teşhis edilen meslek hastalığı verilerine göre Türkiye’de her yıl  iş kazalarına bağlı olarak gerçekleşen ölümlerin yaklaşık 213– 1014 katı sayıda meslek hastalığına bağlı ölüm gerçekleşmektedir. İstihdam içerisinde meslek hastalığı oranı binde 4-12 kabul edilmektedir. En düşük oranı (binde 4) kabul etsek dahi,  Türkiye’de yılda en az 22 bin meslek hastalığı tespit edilmesi gerekmektedir. Kayıtsız ve daha kötü şartlarda çalışan 5-6 milyon işçi de göz önüne alınırsa bu sayının çok daha fazla olacağı açıktır.  

Oysa Türkiye’de meslek hastalıklarının kaydını tutan kurum olan SGK’nın yayımladığı meslek hastalıkları istatistiklerine göre meslek hastalığına yakalanan işçi sayısı her yıl 500 ila 800 arasında değişmektedir. Yine SGK istatistiklerine göre, uzun yıllardır meslek hastalığı sebebiyle hayatını kaybeden işçi sayısı sıfırdır.  SGK’nın yayımladığı istatistiklerde başta kayıt dışı çalışan işçiler gibi güvencesiz işçilerin olmaması bu verilerin güvenilirliğini etkilemektedir.  

Uluslararası kriterlere uygun bir meslek hastalığı tanı sistemi süreci oluşturulabilmesinin önündeki engeller arasında meslek hastalıkları konusunda yeterince bilgi sahibi olunmaması, genel hastalıklarla karıştırılabilmeleri, hastalıkların maruziyetin ardından uzunca bir süre geçtikten sonra ortaya çıkabilmesi, tanı konulması için gereken bilgi-çaba-örgütlenmenin eksikliği ve meslek hastalıklarının neden ortaya çıktığından çok “tazmin”i yollarının tartışılması yer almaktadır.

Meslek hastalıklarının tanı sistemine ilişkin belirli yasal ve sistematik sorunlar şöyledir:

► Meslek hastalığı tanı süreci yasada açıkça tanımlanmamıştır. 6331’e göre ise işyeri hekimi bu (ön) tanıyı koyar ve bildirir, yetkili Sağlık hizmeti sunucuları da nihai kararı verir. 6331 sayılı Yasa’da bu süreci düzenlemek üzere öngörülen yönetmelik yoktur.

► Meslek hastalığı tanısı koyma ve tedavisini yapma yetkisi verilen hastaneler bu konuda oldukça yetersizdir. 

► Meslek hastalıkları tanı sisteminin aile hekimliği bilgi sistemi ve hastane yazılım sistemi ile birlikte ve uyumlu işlemesi gerekirken böyle bir sistem bulunmamaktadır. Bu durum, meslek hastalığına yakalanan işçinin yalnız işyeri kanalıyla ya da doğrudan hastaneye başvurması dışında hastalığın tanısı için başka bir yol sunmamaktadır.

► Türkiye’de yalnızca Ankara, İstanbul ve Zonguldak olmak üzere üç kentte bulunan meslek hastalıkları hastanelerinin sayısı meslek hastalıklarının boyutu göz önünde alındığında ihtiyacı karşılamaktan çok uzaktır.

SGK verilerine göre yıllar içerisinde oranlarında değişiklik olsa dahi;

● Akciğer toz hastalıkları ve verem, 

● Kurşun ve kurşun tuzlarının neden olduğu hastalıklar,

● Civa ve bileşiklerinin neden olduğu hastalıklar,

● Krom ve bileşiklerinin neden olduğu hastalıkların

tüm meslek hastalıklarının büyük bir kısmını oluşturduğu görülmektedir. 

Öte yandan, teşhisi konulanlar arasında en sık rastlanan meslek hastalıkları, gerçeği yansıtmamakta, ancak etkileri daha kısa sürede ortaya çıkan hastalıklar daha çok teşhis edilmektedir. Stres, depresyon gibi pek çok başka hastalığı tetikleyen meslek hastalıklarının Türkiye’de meslek hastalıkları listesinde bulunmaması bu hastalıkların tanı ve teşhisinin yapılmasını olanaksız kılmaktadır. 

İşçilerin sendikasızlaştırılması, esnek ve güvencesiz çalışmanın yaygınlaşmasının meslek hastalıklarını artırırken, Türkiye’deki resmi kayıtlarda tespit edilen meslek hastalığı sayısının azalması bir çelişkidir. Bu gerçek, bu alana ilişkin mücadele edilmesi gerektiğini de ortaya koymaktadır.